Historia

Zakłady firmy Mondi w Świeciu są obecnie największym w Polsce pro­du­cen­tem masy celulozowej i papieru. Będąc potentatem w ska­li re­gio­nu dziedziczą również chlubne – sięgające schyłku średniowiecza – tradycje papiernicze, gdyż pierwsze czerpalnie papieru na ziemiach polskich wzniesiono pod koniec XV wieku we Wrocławiu, Świdnicy, Nysie, Raciborzu i Prądniku Czer­wo­nym pod Krakowem.

W leżącym nieopodal Świecia Przysiersku — papier czerpano już w XVI wieku, więc śmiało można się pokusić o stwier­dze­nie, że Mondi Świecie S.A. jest kontynuatorem tradycji pa­pier­ni­czych w skali naszego regionu.

Historia firmy Mondi Świecie S.A. sięga lat 60-tych XX w., kiedy to w listopadzie 1960 r. Komisja Planowania przy Radzie Mi­nis­trów pod­ję­ła decyzję w sprawie lokalizacji i podjęciu bu­do­wy kom­bi­na­tu ce­lu­lo­zo­wo-papierniczego w Przechowie k/Świe­cia. Firma powstała w 1961 r. pod nazwą Zakłady Celulozy i Pa­pie­ru w Świeciu. w lipcu 1967 roku uru­cho­mio­no pierwszy wy­dział celulozowni bukowej i rozpoczęto pro­du­kcję celulozy wis­ko­zo­wej. Był to początek działalności produkcyjnej. Dalszy rozwój przed­się­bior­stwa związany był z uruchamianiem ko­lej­nych wy­działów produkcyjnych: workowni, kolejnych maszyn pa­pier­ni­czych, kartonażowni.

W 1977 roku budowa kombinatu dobiegła końca. Powstała sze­ro­ka gama produktów od celulozy wiskozowej, celulozy sosnowej, papierów do produkcji tektury falistej, papierów workowych i kartonów po worki papierowe, tekturę falistą i opakowania tek­tu­rowe. Przez wzgląd na trud­noś­ci z uzyskaniem części za­mien­nych do urządzeń, jakie pojawiły się w latach 80-tych na zna­cze­niu zyskała niewielka maszyna do pro­duk­cji deficytowego wów­czas papieru toaletowego.

W styczniu 1991 r. w związku z postępującą w Polsce trans­for­ma­cją ustrojową przedsiębiorstwo państwowe – Zakłady Celulozy i Papieru w Świeciu – zostało przekształcone w jednoosobową spół­kę Skarbu Państwa.

W kwietniu 1997 r. 15% akcji Spółki wprowadzono na War­szaw­ską Giełdę Papierów Wartościowych. w sierpniu tegoż roku więk­szoś­cio­wy pakiet akcji sprzedano inwestorowi stra­te­gicz­ne­mu, spółce Framondi NV, z siedzibą w Holandii. Zmianie uległa naz­wa świeckiej Spółki na Frantschach Świecie S.A. Grupa Frant­schach należała w 100% do Mondi – jednego z liderów prze­mysłu papierniczego i opakowań. 20.01.2005 firma zamieniła nazwę na Mondi Packaging Paper Świecie S.A., natomiast 16.05.2008 na Mondi Świecie S.A.

Okres ostatnich dziesięciu lat najmocniej wpłynął na dzisiejszą po­zy­cję firmy. Postęp nastąpił niemalże we wszystkich obszarach dzia­łal­noś­ci spółki, począwszy od poprawy bezpieczeństwa i śro­do­wis­ka po­przez wzrost produkcji, sprzedaży (w tym znaczny wzrost eksportu), aż po zwiększenie wartości spółki mierzonej ceną akcji na giełdzie w Warszawie.

W 2009 roku podjęto największą w historii firmy i regionu in­we­styc­ję 350 mln € na budowę nowej maszyny papierniczej MP 7 i całego ciągu produkcji tektury i opakowań. „Święto Pa­pie­ru Mondi – Świecie – Chełmno” zorganizowano, aby uczcić to wy­darzenie zarówno w gronie klientów, władz, jak i pra­cow­ni­ków, ich rodzin i społeczności lokalnej, a także, aby wspierać in­te­gra­cję i promocję dwóch środowisk miejskich Świecia i Chełmna oraz firmy Mondi. „Zaangażowanie się w działalność społeczności lo­kal­nej i jej rozwój” jest jednym ze standardów operacyjnych projektu Zrównoważonego Rozwoju realizowanego przez grupę Mondi, toteż zorganizowanie cyklu imprez zaplanowanego na czerwiec 2010 r. jest bez wątpienia doskonałym pomysłem.

 

Papiernia w Przysiersku

W odległości kilku kilometrów od Świecia, nad rzeką Wdą, leży miej­sco­wość Przysiersk, wg ustaleń F. Pabicha nazywana przed 1772 ro­kiem Przysiersko, a po tym czasie Heinrichsdorf. Historia miasta i re­gio­nu związana jest z działalnością szla­chec­kie­go rodu Konopackich herbu Odwaga (Mur Konopackich).

Papiernię w Przysiersku założył między 1549 a 1566 rokiem Jerzy Konopacki (ok. 1510–1566), starosta świecki, kasztelan chełmiński, syn Jerzego (ok. 1480–1543), wojewody po­mors­kie­go, ożeniony z An­ną, córką Stanisława Kostki herbu Dąbrowa. Konopacki zatrudnił w pa­pier­ni „majstra Niemca nazwiskiem Wilde”, który dzierżawił ją za­pew­ne jeszcze w 1570 roku. Wów­czas bowiem, dziedzicząca po zmar­łym mę­żu starostwo świeckie, Anna Konopacka opłacała z Przysierska pobór od pracowników papierni.

Nie wiadomo dokładnie kiedy młyn papierniczy przeszedł na włas­ność rodów Dulskich i Kostków, skoligaconych z Ko­no­pac­ki­mi. Ko­lej­nym jego właścicielem był Jan Dulski herbu Przeginia (Przegonia). Przypuszczalnie chodzi o kasztelana chełmińskiego i podskarbiego wiel­kie­go koronnego, który w 1580 roku otrzymał starostwo świeckie, utra­co­ne w 1578 roku przez Konopackich. Zmarł on w 1590 roku, a wdo­wa po nim, Zofia Herburt wyszła za mąż za Jana Kostkę herbu Dą­bro­wa, starostę świeckiego i li­pień­skie­go. On też zapewne do 1592 roku był kolejnym właścicielem papierni w Przysiersku.

W latach 1564–1579 papiernia, notowana także jako osobna miej­sco­wość pod Przysierskiem zwana Papiernią, znakowała swo­je wyroby filigranem z herbem Konopackich — Odwaga. Roz­pow­szech­nio­ny w Pru­sach i ziemi chełmińskiej ów herb przedstawiał mur obronny zwieńczony trzema blankami. Jego podobieństwo do herbu Grzymała czy herbu miasta Torunia utrudnia iden­ty­fi­ka­cję wczesnych filigranów papierni w Przysiersku. Wyprodu­ko­wa­nych w niej papierów, zna­ko­wa­nych herbami Przeginia i Dą­bro­wa nie odnaleziono.

Papiernia czynna była przypuszczalnie jeszcze w 1772 roku. z tego czasu pochodzi przypisywany jej filigran przedstawiający orła z mo­no­gra­mem FWR i niemiecką nazwą miejscowości Hein­richsdorf.

W latach sześćdziesiątych XX w., niedaleko przysierskiego młyna papierniczego, w Świeciu wzniesiono kombinat celu­lo­z­owo-pa­pier­ni­czy, obecnie Mondi Świecie S.A.

 

Filigrany Papierni Przysiersk w kolejnych latach działalności:

 

 

„Celuloza” w Świeciu, kontynuatorem wielowiekowych tradycji papierniczych

Zakłady firmy Mondi w Świeciu u progu XXI wieku są naj­więk­szym w Polsce producentem masy celulozowej i papieru. Będąc potentatem w skali regionu dziedziczą również chlubne — się­ga­ją­ce schyłku śred­nio­wie­cza — tradycje papiernicze, wszak pierwsze czerpalnie papieru na ziemiach polskich wzniesiono pod koniec XV wieku we Wrocławiu, Świdnicy, Nysie, Raciborzu (na Śląsku należącym wówczas do kró­le­stwa Czech) i Prądniku Czerwonym pod Krakowem.

Tradycje wyrobu mas celulozowych nie sięgają tak daleko jak pa­pie­ru, gdyż pierwsze wytwórnie celulozy techniką alkaliczną (wówczas so­do­wą) powstały w latach 70. XIX stulecia na Po­mo­rzu: w Koszalinie (w la­tach 1870–1871), Dąbiu koło Szczecina (1872–1873), Gdańsku (ok. 1874) i Osinowie Dolnym (1936). Kilka celulozowni alkalicznych za­ło­żo­no na Śląsku: w Czarnej Hucie będącej dziś częścią Tarnowskich Gór (1876), Kaletach (1884), Krapkowicach (1902) i Jeleniej Górze (1941). Na ziemi lubuskiej powstała jedna celulozownia alkaliczna — w Kos­trzy­nie (1938).

Począwszy od schyłku lat 70. XIX w. rozwijała się produkcja masy celulozowej techniką kwaśną (siarczynową). Tego typu zakładów pows­ta­ło znacznie więcej niż wytwórni alkalicznych (około 20), spośród któ­rych największe uruchomiono w KoĽlu (1891), Włocławku (1899), Skol­wi­nie (1912) i Niedomicach (1937). Technologia siar­czy­no­wa zos­ta­ła w Polsce zarzucona u schyłku XX wieku i współczesne wytwórnie masy celulozowej w Świeciu, Kwidzynie i Ostrołęce stosują metodę al­ka­licz­ną. Obecnie jest to metoda siarczanowa.

Celulozownię w Czarnej Hucie koło Tar­now­skich Gór w latach 70. XIX wie­ku za­ło­żył znany górnośląski arys­to­kra­ta i prze­mys­ło­wiec (właś­ci­ciel licznych hut i ko­palń) hrabia Hugo Henckel von Don­ner­smarck. Właśnie on za­chę­co­ny suk­ce­sem swej in­wes­tycji na Śląsku, w 1881 r. w Frant­schach (Ka­ryn­tia) rozpoczął bu­do­wę kolejnej ce­lu­lo­zow­ni. Zakład w Karyntii przetrwał do dnia dzi­siej­sze­go, a dzięki du­żym in­wes­tyc­jom stał się jednym z po­waż­niej­szych producentów celulozy i papieru w Europie Środ­kowej. w 1997 r. wraz z po­łud­nio­wo­af­ry­kań­skim kon­cer­nem Mondi Holding GmbH. firma z Frantschach utworzyła kon­sor­cjum pod nazwą Framondi N.V., które kupiło więk­szo­ścio­wy pa­kiet udzia­łów spółki Celuloza Świecie S.A. — największego pol­skie­go pro­du­cen­ta celulozy i papieru. Proces prywatyzacji za­kła­dów ce­lu­lo­zo­wo-papierniczych w Polsce pod koniec XX wieku ma za­tem związ­ki z in­wes­tyc­ja­mi realizowanymi z inicjatywy gór­no­śląs­kie­go arys­to­kra­ty i przemysłowca u schyłku XIX stu­lecia.

Czarna Huta

Czarna Huta — hala produkcyjna.

Literatura:

• K. Maleczyńska, „Dzieje starego papiernictwa śląs­kie­go”, Wrocław–Warszawa–Kraków 1961, s. 18–24.
• M. Szymczyk, „Powstanie i rozwój przemysłu papierniczego do 1918 r. na obszarze dzisiejszej Polski”, Przegląd Papierniczy 11/1997, s. 724–728.
• M. Szymczyk, „Hrabia Hugo Henckel von Donnersmarck pionierem produkcji celulozy na Śląsku. Dzieje zakładów celulozowo-pa­pier­ni­czych w Czarnej Hucie”, Śląsk Opolski 1/2001, s. 40.
• „Forty years of Świecie Mill. Czterdzieści lat Zakładu w Świeciu”, Bad Vöslau 2007, s. 38.